Những Vấn Đề Liên Quan Đến Định: Ba La Mật Bồ Tát Nhất Thừa

Khác với Bồ Tát quyền thừa và nhị thừa, Bồ Tát nhất thừa trí tuệ siêu việt công đức đã đủ, nơi thánh ngôn lượng tự có chỗ vào không thông qua tu tập.

Phần lớn đây là Đại Bồ Tát hiện ra cõi đời giáo hóa chúng sanh, chỉ cần nghe một đoạn kinh hay câu kệ tâm liền được ý nghĩa Ba La Mật, trí tuệ đầy đủ. Bồ Tát nhất thừa vào thẳng căn bản trí, trí này được gọi là Tự Nhiên trí hay Vô Sư trí.

‘Căn bản trí’ nghĩa là chư Phật cũng từ trí này thành tựu Vô Thượng Bồ Đề, gọi ‘Vô Sư trí’ vì trí này không nhân người khác giáo dạy, ‘Tự Nhiên trí’ vì đây là trí hết thảy chúng hữu tình đều có được. Khi thể nhập trí này Bồ Tát phát khởi phương tiện trí hay còn gọi sai biệt trí hóa độ chúng sanh.

Gọi là ‘phương tiện trí’ vì trí này là nhất thiết trí biết rõ các môn giải thoát của chư Phật nên hay sinh các món phương tiện hóa độ chúng sanh.

Gọi là ‘sai biệt trí’ vì trí này biết rõ căn cơ sai khác của mỗi chúng sanh và thấu suốt tướng mạo ba thừa nên Đại Bát Nhã kinh gọi là ‘Đạo Tướng trí’.

Bồ Tát nhất thừa lấy công hạnh hóa độ làm chỗ tu hành vì trí tuệ đã mãn mà công hạnh chưa mãn, khi hai món này viên mãn chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

Có thể tạm ví dụ như một người có bằng tiến sĩ, văn bằng này đủ chuẩn làm một hiệu trưởng, nhưng theo quy định muốn làm hiệu trưởng phải có đủ số lượng học sinh nào đó; vị này muốn được công nhận hiệu trưởng phải chiêu sinh cho đủ số lượng học sinh đã quy định. Bồ Tát nhất thừa làm công hạnh hóa độ có thể tạm ví như vị tiến sĩ kia chiêu sinh, do vậy ‘chức hiệu trưởng có thể nói là do học sinh làm nên’.  Trong một số kinh cũng đề cập ‘Phật ra đời là do thiện căn công đức chúng sinh làm nên’.

• Bồ Tát nhất thừa trải qua thập địa (mười địa vị của Bồ Tát là: Hoan Hỉ Ðịa; Ly Cấu Ðịa; Phát Quang Ðịa; Diệm Huệ Ðịa; Nan Thắng Địa; Hiện Tiền Ðịa; Viễn Hành Ðịa; Bất Ðộng Địa; Thiện Huệ Ðịa; Pháp Vân Ðịa) và tu mười Ba La Mật, đó là sáu Ba La Mật của Bồ Tát thêm Phương tiện Ba La Mật, Lực Ba La Mật, Nguyện Ba La Mật và Huệ Ba La Mật.

Bồ Tát nhất thừa đem Ba La Mật bố thí cho chúng sanh, không giống Bồ Tát quyền thừa nương nơi Ba La Mật để bố thí. Viên mãn ‘thập địa, thập Ba La Mật’ là viên mãn ‘tứ vô lượng tâm’.

Đoạn kinh sau nói về hành trạng của Bồ Tát nhất thừa: “Chư Bồ Tát này không thối chuyển vô thượng Ðẳng Chánh Giác, an trụ trong cảnh giới của Bồ Tát trí, vào chỗ của Ðức Phật vào, siêng tu không ngớt, hay khéo hiển hiện những sự thần thông, giáo hóa điều phục tất cả chúng sanh rất đúng thời.

Vì thành tựu tất cả đại nguyện, chư Bồ Tát này trong tất cả kiếp, tất cả đời, tất cả cõi, thường siêng tu tập không tạm lười nghỉ. Ðã đầy đủ phước, trí, trợ đạo, khắp lợi ích chúng sanh mà luôn không thiếu sót, đạt đến trí huệ phương tiện Ba La Mật của Bồ Tát. Thị hiện vào sanh tử và nhập Niết Bàn, mà vẫn chẳng bỏ phế thật hành Bồ Tát hạnh. Khéo vào tất cả thiền định giải thoát tam muội của Bồ Tát. Trí huệ thần thông đều được tự tại với tất cả việc làm. Ðược tất cả thần lực tự tại của Bồ Tát. Không hề động tác, mà trong khoảng một niệm có thể qua đến tất cả đạo tràng của chư Phật, làm thượng thủ trong chúng để thỉnh Phật thuyết pháp, hộ trì chánh pháp của Phật, cúng dường phụng thờ tất cả Chư Phật với tâm quảng đại, thường siêng tu hạnh Bồ Tát. Thân các Ngài hiện khắp thế gian. Tiếng các Ngài khắp mười phương pháp giới. Tâm trí các ngài vô ngại thấy khắp tam thế tất cả Bồ Tát. Các Ngài đều đã tu hành viên mãn tất cả công đức, trải bất khả thuyết kiếp cũng không thể nói hết.

Chư Phật tử! Ví như đại hải do có mười tướng mà được gọi là đại hải không bị đổi tên. Ðây là mười tướng: một là tuần tự sâu lần; hai là chẳng chứa tử thi; ba là các dòng nước chảy vào đều mất bổn danh; bốn là phổ đồng một vị; năm là có vô lượng trân bửu; sáu là không ai đến tận đáy được; bảy là rộng lớn vô lượng; tám là loài thân to lớn ở; chín là thủy triều chẳng quá hạn; mười là chứa khắp hết nước mưa to mà vẫn không tràn.

Cũng vậy, Bồ Tát hạnh do mười tướng mà được gọi là Bồ Tát hạnh không bị đổi tên. Ðây là mười tướng: Hoan Hỉ Ðịa xuất sanh đại nguyện lần lần càng sâu; Ly Cấu Ðịa chẳng chứa tất cả thây phá giới; Phát Quang Ðịa bỏ rời danh tự giả của thế gian; Diệm Huệ Ðịa đồng một vị với công đức của Phật; Nan Thắng Ðịa xuất sanh vô lượng phương tiện thần thông làm thành những trân bửu của thế gian; Hiện Tiền Ðịa quán sát lý duyên sanh rất sâu; Viễn Hành Ðịa giác huệ rộng lớn khéo quán sát; Bất Ðộng Ðịa thị hiện sự trang nghiêm rộng lớn; Thiện Huệ Ðịa được thâm giải thoát du hành thế gian biết đúng như thiệt chẳng quá hạn; Pháp Vân Ðịa có thể lãnh thọ tất cả đại pháp của Như Lai không hề nhàm đủ.

Chư Phật tử! Ví như châu đại ma ni có mười đặc tánh hơn hẳn các thứ châu báu khác. Ðây là mười đặc tánh: Một là xuất sanh từ đại hải; hai là thợ khéo trau dồi; ba là tròn đầy không khuyết; bốn là trong sạch không bợn; năm là trong ngoài sáng suốt; sáu là dùi lỗ rất khéo; bảy là xỏ bằng dây báu; tám là đặt trên tràng cao bằng lưu ly; chín là phóng ra đủ loại ánh sáng chiếu khắp nơi; mười là có thể theo ý nhà vua mà mưa các loại châu báu và vật dụng làm thỏa mãn tâm nguyện của nhơn dân.

Chư Phật tử! Bồ Tát đây cũng như vậy, vì có mười sự nên hơn các bực thánh khác. Ðây là mười sự:  Một là phát nhứt thiết trí;  Hai là trì giới đầu đà chánh hạnh sáng sạch;  Ba là các thiền tam muội viên mãn không khuyết;  Bốn là đạo hạnh thanh bạch lìa các cấu uế;  Năm là phương tiện thần thông trong ngoài sáng suốt;  Sáu là duyên khởi trí huệ hay khéo dùi xỏ;  Bảy là xâu bằng dây phương tiện trí;  Tám là để trên tràng cao tự tại;   Chín là quán hạnh chúng sanh mà phóng quang minh văn trì;  Mười là thọ chức Phật trí dự ở hàng Phật có thể vì chúng sanh mà rộng làm Phật sự.”^[[1]]

Tóm lại, Bồ Tát nhất thừa hay Đại Bồ Tát là những vị thông thuộc Phật pháp, viên mãn Trí Tuệ Ba La Mật có thể thay mặt Phật giáo hóa chúng sanh.

[[1]] Trích kinh Hoa Nghiêm – HT. Thích Trí Tịnh dịch.

(còn nữa)