Về Nghĩa...Thắng Giải

Các bạn!!!

Nhân có vị hỏi về nghĩa Thắng Giải, tiện đây mình xin trình bày luôn một thể.

Theo Tự Điển Phật Học và Tự Điển Hán Việt, thì chữ Thắng được giải thích sau:

- THẮNG (Excellent, Remarquable. Victorieux (Fr)): Cao, trổi, hơn; thâm diệu, khác hẳn với thế tục. Như thù thắng, tối thắng là cao siêu đặc biệt về đạo, về đức. Dùng về động từ, nghĩa là: Thâu phục kẻ khác; Pháp: Vaincre, như: Thắng trận; hơn kẻ khác; Pháp: Surpasser, như: Đức thắng tài.

• Thắng Nghĩa: Nghĩa cao viễn, lý sâu xa. Đối với nghĩa lý của thế tục. Tức là nghĩa lý thâm diệu, Niết bàn.
• Thắng Nghĩa Căn: Căn vi diệu, thanh tịnh, không phù hợp với cảnh trần tục. Năm căn: Nhãn, nhĩ, tỹ, thiệt, thân thanh tịnh như châu báu, không nhiễm với năm cảnh trần tục; sắc, thinh, hương, vị xúc. Đối với phù trần căn.
• Thắng Nghĩa Đế (勝義諦): Tức là chơn đế, chơn lý thật nghĩa, thật nghĩa mà thánh giả thấu suốt. Đối với tục đế là thật nghĩa của kẻ tục, việc tục, thật nghĩa theo sở tri của hạng phàm phu.

Mỗ̃i nền chơn lý đều có hai mặt: Thắng nghĩa đế để cho hàng tinh vi, thâm thúy và tục đế để cho hàng thế tục chưa thuần thục. Ấy cũng như mật giáo và hiển giáo vậy. Thắng nghĩa đế có bốn thứ:

(1) Thế gian thắng nghĩa (世間勝義) nghĩa là đối với pháp hư sằng ngũ uẩn của thế gian, mà nói rõ cái nghĩa chân như mầu nhiệm hơn.

(2 )Đạo lý thắng nghĩa (道理勝義) nghĩa là các bực Thanh-văn soi tỏ các lẽ trong bốn đế (四諦), khổ tập diệt đạo (苦集滅道) tức là cái nghĩa mầu nhiệm hơn cả.

(3) Chứng đắc thắng nghĩa (證得勝義) nghĩa là bực Thanh văn chứng được rõ lẽ người cũng không (人空) mà pháp cũng không (法空), tức là cái nghĩa mầu nhiệm hơn.

(4) Thắng nghĩa thắng nghĩa 勝義勝義 tức là cái nghĩa nhất chân pháp giới 一真法界 chỉ có chư Phật mới biết hết chứng hết, là cái nghĩa mầu hơn các cả các nghĩa mầu.

- GIẢI (解) có nghĩa là:

1) Phân tách cho rõ lẽ, rõ sự. Như tường giải 詳解 giải nghĩa tường tận, điều giải 條解 phân tách ra từng điều, v.v…

2) Hiểu biết, nhận rõ được ý cũng gọi là giải. Vì thế thức gọi là kiến giải 見解.

- Riêng chữ Thắng Giải trong Phật Đạo, theo mình, nên được hiểu như sau:

Hiểu biết theo thế gian gọi là Dục Giải: Do Dục Giải nên sanh các thứ ham muốn trói buộc và phiền não.

Hiểu biết theo Phật Đạo, có chân lý gọi là Thắng Giải: Nhờ có Thắng Giải nên vị này phát sinh Thắng Tri, nơi Thắng Tri vị này sẽ có Thắng Trí, nhân có Thắng Trí nên vị này thấu suốt Thắng Nghĩa, nhờ có Thắng Nghĩa nên vị này chứng được Đệ Nhất Nghĩa, nơi Đệ Nhất Nghĩa vị này dần dần Liễu Nghĩa. Chư Phật với Phật Trí viên mãn chứng nhập Tối Liễu Nghĩa...

(01-2012)