Kinh Thí Dụ Ngũ Uẩn

Ngũ Ấm Thí Dụ Kinh

Hán dịch: Hậu Hán An Thế Cao dịch

Bản Việt dịch (1) của Trần Văn Nghĩa

Bản Việt dịch (2) của Thích Nữ Tịnh Quang

***

Kinh Thí Dụ Ngũ Uẩn

Việt dịch: Trần Văn Nghĩa

Tôi nghe như vậy, có một thời, Đức Phật đến thăm nước Mị Thắng.

Khi đi qua sông ngài thấy một đám bọt nước to tụ lại trôi theo dòng sông, ngài bèn nói với các tỳ kheo rằng : Chư Tỳ Kheo, đám bọt nước to tụ lại trôi theo dòng sông này , cho một người có một cặp mắt quan sát, suy xét thì biết đám bọt nước này là không hằng hữu, là hư vô, là không thật và tiêu tán một cách nhanh chóng . Vì sao vậy ? Vì bọt nước này không kiên cố. Cũng như vậy, các tỳ kheo à, tất cả các sắc mà ta thấy trong quá khứ, tương lai và hiện tại, ở trong hay ở ngoài, to hay nhỏ, tốt hay xấu, xa hay gần, nếu các tỳ kheo nhận xét kỹ càng thì sẽ thấy sắc là không hằng hữu, là hư vô và không thực, là bệnh , là kết, là sang, là giả tạo, nó không thật, không thường, nó là khổ não, là hư không, là phi thân, nó tiêu tan một cách nhanh chóng. Vì sao vậy ? Vì bản tính của sắc là không bền vững.

Chư Tỳ Kheo, lại như mưa tạo ra những bong bóng nước, những bong bóng này sinh sinh diệt diệt. Cho một người có một cặp mắt quan sát, suy xét thì biết những bong bóng nước này không hằng hữu, là hư vô, không thực và tiêu tan một cách nhanh chóng. Vì sao vậy, vì những bong bóng nước này không kiên cố. Chư Tỳ kheo à, cũng như vậy, tất cả những thống khổ của chúng ta trong quá khứ, tương lại và hiện tai, ở trong hay ở ngoài, to hay nhỏ, tốt hay xấu, xa hay gần, nếu các tỳ kheo, xem xét kỹ càng thì sẽ thấy thống khổ này không hằng hữu, là hư vô và không thực, là bệnh, là kết, là giả tạo, là sang, nó không thật, không thường, nó là khổ não, là hư không, là phi thân, nó tiêu tán một cách nhanh chóng. Vì sao vậy ? Vì cái bản tính của thống khổ là không bền vững.

Các Tỳ ¬kheo, lại như mùa hè nóng bức, ánh nắng mặt trời đang lúc giữa trưa, cho một người có một cặp mắt quan sát, suy xét, thì biết nóng bức này là không hằng hữu, là hư vô, là không thật và tiêu tán một cách nhanh chóng . Vì sao vậy ? Vì nóng bức này không kiên cố. Các Tỳ kheo à, cũng như vậy các ý tưởng của chúng ta trong quá khứ, tương lai và hiện tai, ở trong hay ở ngoài, to hay nhỏ, tốt hay xấu, xa hay gần, các tỳ kheo nếu xem xét và suy nghĩ kỹ càng thì sẽ thấy ý tưởng của chúng ta không hằng hữu, là hư vô và không thực, là dâm ô , là kết, là sang, là giả tạo, nó không thật, không thường, nó là khổ não, là hư không, là phi thân, nó tiêu tán một cách nhanh chóng. Vì sao vậy ? Vì cái bản tính của ý tưởng là không bền vững.

Các Tỳ kheo, lại như một người vào rừng tìm gỗ tốt, thấy một cây chuối to đẹp thật thẳng , bèn đốn cây xuống, cắt ngọn và lá đi , bóc từng lớp lớp vỏ đi để tìm gỗ tốt, nhưng tìm không thấy cái lõi cứng chắc của cây đâu cả. Cho một người có một cặp mắt quan sát, suy xét, thì biết cây chuối này là không hằng hữu, là hư vô, là không thật và tiêu tán một cách nhanh chóng. Vì sao vậy ? Vì cây chuối không có gì bền vững cả. Các tỳ kheo à, cũng như vậy tất cả các hành động của chúng ta trong quá khứ, tương lai và hiện tại, ở trong hay ở ngoài, to hay nhỏ, tốt hay xấu, xa hay gần. Các tỳ kheo nếu xem xét và suy nghĩ kỹ càng thì sẽ thấy hành động của chúng ta không hằng hữu, là hư vô và không thực, là dâm ô , là kết, là sang, là giả tạo. Nó không thật, không thường, nó là khổ não, là hư không, là phi thân, nó tiêu tán một cách nhanh chóng. Vì sao vậy ? Vì cái bản tính của hành động là không bền vững.

Các tỳ¬kheo, Lại như một thầy làm ảo thuật và những đệ tử ở một ngã tư đường biểu diễn ảo thuật cho công chúng xem, làm nhiều màn ảo thuật nào là đàn voi đi, đàn ngựa chạy… Cho một người có một cặp mắt quan sát, suy xét, thì biết những ảo thuật này là không hằng hữu, là hư vô, là không thật và vô hình tiêu tán một cách nhanh chóng . Vì sao vậy ? Vì những ảo thuật này không bền vững. Này các tỳ kheo, cũng như vậy tất cả các tâm thức của chúng ta trong quá khứ, tương lai và hiện tại, ở trong hay ở ngoài, to hay nhỏ, tốt hay xấu, xa hay gần, nếu các tỳ kheo xem xét và suy nghĩ kỹ càng thì sẽ thấy tâm thức này không hằng hữu, là hư vô và không thực, là dâm ô , là kết, là sang, là giả tạo. Nó không thật, không thường, nó là khổ não, là hư không, là phi thân, nó tiêu tán một cách nhanh chóng . Vì sao vậy ? Vì bản tính của tâm thức là không bền vững.

Sau đó Đức Phật nói bài kệ dưới đây ( dịch nghĩa bẵng văn xuôi ) :

Sắc như bọt nước tán tụ , thống khổ sinh diệt như bong bóng nước , ý tưởng như cái nóng của mùa hè, hành động trống bọng như thân cây chuối, ý thức như những ảo thuât, chư Phật nói như vậy. Hãy xem xét , tư duy một cách kỹ càng những yếu chỉ này. Quả thật tất cả là hư không , thấy tất cả các điều là vô thường , tất cả các uẩn là như vậy. Những bậc đại trí nói rằng : Khi ta đã đoạn tuyệt được với tam sự, thì biết cái thân này không có giá trị gì cả. Thân mệnh này đang ấm áp đây, khoảnh khắc chết đi bỏ lại thân xác này, thân xác này nằm ở dưới đất, như cỏ cây còn biết gì đâu, xem hình hài như vậy, còn mang những ảo vọng về tham lam ngu si gì nữa ? Để làm lòng ta áy náy bất an, tất cả đâu có gì là bền vững đâu ? Biết ngũ uẩn là như vậy, chư tỳ kheo hãy chuyên cần, nên ngày đêm tự giác suy niệm những chánh trí, thọ hành đạo tịch diệt, theo đuổi cái niềm tối an lạc.

Sau đó Đức Phật nói bài kệ dưới đây (dịch nghĩa bằng thơ lục bát ) :

Sắc như bọt nước hợp tan,
thống như bong bóng nước tàn lại sinh,
ý như hè nóng vô hình,
hành như cây chuối thân mình trống không,
thức là ảo thuật hư không,
Chư Phật nói vậy sai không tí gì.
Hãy đem tôn chỉ này suy,
trầm tư mặc tưởng tư duy cho tường.
Quả thật vạn sự vô thường,
hư không bản tính có chừa gì đâu,
ngũ âm không, có, một mầu.
Những người chân trí từ lâu nói rằng :
Bỏ đi tam sự thấy ngay,
Thân tàn nằm đó đắng chăng một hào ?
Đang đầy sức sống chan hòa,
chỉ trong giây phút đã vào thiên thu,
xác khô dưới đất nấm mồ,
vô tri vô giác cỏ khô cây tàn.
Ngắm nhin thân xác phũ phàng
Còn mang ảo mộng si tham làm gì.
Tâm hồn an lạc mất đi,
Đời này đâu có cái gì bền đâu ?
Ngũ uẩn hư ảo từ lâu,
Thiền môn tứ chúng hãy luôn chuyên cần
Ngày đêm suy niệm tâm thần,
Tự giác chánh trí luôn gần tâm can
Thọ hành đại đạo Nê hoàn,
Vui niềm an lạc hân hoan cõi thiền.

Đức Phật giảng như vậy , các tỳ kheo nghe xong vô cùng hoan hỷ.

Kinh Thí Dụ Năm Ấm

Việt dịch: Thích Nữ Tịnh Quang

Nghe như vầy, một thời đức Phật đến nước Mỹ Thắng, khi đi qua con sông ngài thấy những bọt nước lớn tấp theo dòng nước, ngài bèn bảo các Tỳ Kheo rằng, này các Tỳ Kheo, thí như những bọt nước lớn tấp theo dòng nước này, bậc trí thấy vậy quan sát tường tận, ngay đây rõ được rằng (bọt nước) chẳng phải có, hư vô, không thực, chớp mất và hoàn không. Vì sao như thế? Bọt nước không tự tồn tại. Như thế Tỳ Kheo, tất cả chỗ của sắc: quá khứ, tương lai, hiện tại, trong ngoài, to nhỏ, xấu đẹp, xa gần…Tỳ Kheo thấy những điều đó cần phải tường tận quán sát, các pháp kia chẳng có, hư vô và không thật, chỉ vì (nhận thức) bệnh hoạn, huân tập, tà vạy và luống dối (bịnh, kiết, sang, ngụy). Các pháp vốn chẳng phải chân, chẳng phải thường, là khổ, là rỗng không, là chẳng phải chân, là sự tan biến. Vì sao thế? Tính của sắc vốn không tự tồn tại vậy.

Tỳ Kheo, thí như trời đổ mưa xuống, từng bong bóng nước vừa nổi lên rồi liền biến mất, bậc trí thấy vậy quan sát tường tận, liền biết được (sự khởi diệt) chẳng có, hư vô, chẳng thật, chớp mất và hoàn không. Vì sao vậy? Bong bóng nước vốn không tự tồn tại. Như thế Tỳ Kheo, tất cả chỗ của thọ: quá khứ, tương lai, hiện tại, trong ngoài,, to nhỏ, đẹp xấu, xa gần…Tỳ Kheo thấy đó cần phải tường tận quan sát, các pháp kia chẳng có, hư vô, chẳng thực, chỉ vì (nhận thức) bệnh hoạn, huân tập, tà vạy và luống dối. Các pháp chẳng phải chân, chẳng phải thường, là khổ, là trống không, là chẳng phải thân, là sự hoàn không. Vì sao vậy? Tính của thọ không tự tồn tại vậy.

Tỳ Kheo, thí như cái nóng hừng hực trong những ngày hè, bậc trí thấy vậy quan sát tường tận, tức rõ (sự nóng kia) chẳng có, hư vô, chẳng thật, chớp mất và hoàn không. Vì sao vậy? Cái nóng không tự tồn tại. Như thế Tỳ Kheo, tất cả chỗ của tưởng: quá khứ,tương lai, hiện tại, trong ngoài, to nhỏ, đẹp xấu, xa gần…Tỳ Kheo thấy đó cần phải quán sát tường tận, các pháp kia chẳng có, hư vô, không thật, chỉ vì ham muốn, huân tập, tà vạy và luống dối. Các pháp chẳng phải chân, chẳng phải thường, là khổ, là trống không, là chẳng phải thân, là sự tiêu mất. Vì sao vậy? Tính của tưởng không tự tồn tại vậy.

Tỳ Kheo, thí như có người tìm cầu gỗ tốt vác búa vào rừng, thấy cây chuối bự thẳng suông bèn bứng gốc, chặt ngọn, phức lá, theo lý phân tích (lợi-hòa-bì) mà hiểu, bên trong (cây chuối) vốn không có lõi, chẳng có gì bền cứng, bậc trí thấy vậy quan sát tường tận, tức rõ (cây chuối) chẳng có, hư vô, không thật, chớp mất và hoàn không. Vì sao vậy? Cây chuốì đó vốn không tự tồn tại vậy. Như thế Tỳ Kheo, đối với chỗ của hành: quá khứ, tương lai, hiện tại, trong ngoài, to nhỏ, đẹp xấu, xa gần…Tỳ kheo thấy đó cần phải tường tận quan sát, pháp kia chẳng có, hư vô, không thật, chỉ vì ham muốn, huân tập, tà vạy và luống dối. Các pháp chẳng phải chân, chẳng phải thường, là khổ, là rỗng không, chẳng phải thân, là sự tiêu mất. Vì sao vậy? Vì tính của hành không tự tồn tại vậy.

Tỳ Kheo, thí như Thầy huyễn, Trò huyễn, ở giữa bốn con đường lớn trước mặt mọi người hiện ra đủ thứ huyễn hóa: bầy voi, bầy ngựa, xe cộ tháp tùng…bậc trí thấy vậy quan sát tường tận, tức biết các thứ trên chẳng có, hư vô, chẳng thật, vô hình và tan biến. Vì sao vậy? Huyễn chẳng phải thuờng. Như thế Tỳ Kheo, tất cả chỗ của thức: quá khứ, tương lai, hiện tại, trong ngoài, to nhỏ, đẹp xấu, xa gần… Tỳ Kheo thấy đó tường tận quán sát, các pháp kia chẳng có, hư vô, không thật, chỉ vì ham muốn, huân tập, tà vạy và luống dối. Các pháp đó chẳng phải chân, chẳng phải thường, là khổ, là rỗng không, là chẳng phải thân, là sự tiêu mất. Vì sao vậy? Vì tính của thức không tự tồn tại vậy.

Nhân đây đức Phật nói kệ rằng:

Bọt nước ví như sắc
Thọ như nước trong bọt
Tưởng như nóng mùa hè
Hành như cây chuối rừng
Ảo thuật thí như thức
Các Phật nói như thế
Cần nên quan sát chúng
Tường tận mà nghĩ suy
Thấu triệt pháp không-hư
Chớ chấp pháp hữu-thường
Muốn rõ ấm cần nên
Bậc trí đều nói vậy
Khi ba việc đoạn tuyệt
Biết thân không chỗ đến
Mạng-thức hơi còn nóng
Bỏ thân không còn nữa
chết rồi nằm dưới đất
Như cỏ chẳng biết gì
Quán việc này như vậy
Vì huyễn mà ngu-tham
Từng ý nghĩ không tham
Cũng chẳng có gì thường
Biết năm ấm vậy rồi
Tỳ Kheo nên tinh cần
Do vậy nên ngày đêm
Tự giác niệm chánh trí
Tu tập đường vắng lặng
Hành trừ, tối an lạc.

Khi đức Phật nói như thế, Tỳ Kheo nghe xong đều rất hoan hỷ.