Nhận Biết Thức Và Trí

Hỏi: Đều là hiểu về Phật pháp, thế nhưng những hiểu biết nào thuộc về thức, những tri nhận nào nào thuộc về trí?

Đáp:

֎Hiểu biết và tri nhận mang nặng tính giáo điều, có chứa trong đó mầm mống của “cái ngã”, phát xuất từ sự chấp trước, hay cột trói mình, hay cột trói người, không có ý vị Giải Thoát, không có ý vị Thanh Tịnh. Những hiểu biết như vậy đều thuộc về thức.

֎Hiểu biết nào, ngược với những điều đã nêu, thuộc về trí.

Hỏi: Muốn biến những “hiểu biết” của thức thành trí, ta nên làm gì với hiểu biết đó?

Đáp: Hiểu biết, tự nó không tánh. Có nghĩa rằng: Hiểu biết tự nó không có “tánh” của “thức”, không có “tánh” của “trí”. Chỉ do người sử dụng hiểu biết vào mục đích nào, mà hiểu biết này mang tính chất của “thức” hay tính chất của “trí”. Giống như con dao, tự nó không có tánh “thiện” hay “ác”. Tất cả là do người ta sử dụng con dao này vào mục đích gì, thế nên người ta mới nói: “con dao dùng vào việc thiện” hay “con dao đó dùng vào việc ác” mà thôi.

Người tu hành trong Phật Đạo, muốn biến hiểu biết về Phật Pháp đang có, từ “thức” thành “trí”. Người tu hành này, phải nhận thức rằng:

−Các pháp ta đã học, các pháp ta đang biết, là những pháp lành giúp ta tịch diệt cái ngã hư dối này, giúp ta tịch diệt nguồn tâm mê muội kia, giúp ta không chạy theo thấy nghe hay biết, giúp ta ra khỏi cột buộc của những quan niệm thế gian. Nếu ta thiện xảo sử dụng những hiểu biết này, để tự thân ra khỏi những điều nêu trên, tại nơi đây ta sẽ chứng thực ý nghĩa vô ngã, tâm ta sẽ không còn điên đảo vì thế thanh tịnh tự hiện.

−Nếu ta không rong ruổi theo để thấy - nghe - hay - biết thì kiết sử (tham sân) tự dứt, sẽ là người thảnh thơi trong đời sống này. Nếu dùng hiểu biết này để rời bỏ các cột buộc từ quan niệm (pháp) thế gian, ta sẽ trở thành người tự tại trước những cơn sóng dữ của sự đúng sai, phải quấy, hơn thua, được mất, thiện ác, như một người dựng lại những gì đã ngã đổ sau cơn tàn phá của cuồng phong ba cõi.

Làm được như thế, không biến thức cũng thành trí, không mong ngu si cũng tự chấm dứt, không đốt ngọn đèn trí tuệ, vô minh cũng tự đẩy lùi.